سوال: مسئله برقراری عدالت بین همسران چگونه حل میشود؟
پاسخ: خواننده محترم اگر در این معنا دقت کند و آنگاه مجددا به مطالعه آیه زیر بر گردد که مى فرماید:
(و ان خفتم الا تقسطوا فى الیتامى فانکحوا) آن وقت ارتباط آن را با آیه قبلش (و آتوا الیتامى اموالهم ) خوب مى فهمد و برایش روشن مى شود که آن آیه در بین کلام جنبه ترقى را دارد و نهى در آیه قبلى را ترقى مى دهد و معناى مجموع دو آیه چنین مى شود:درباره ایتام تقوا پیشه کنید و خبیث را با طیب عوض ننمائید و اموال آنان را مخلوط با اموال خود مخورید، حتى اگر ترسیدید که در مورد دختران یتیم نتوانید رعایت عدالت بکنید و ترسیدید که به اموالشان تجاوز کنید و از ازدواج با آنها به همین جهت دل چرکین بودید مى توانید آنان را به حال خود واگذار نموده و با زنانى دیگر ازدواج کنید با یک نفر، دو نفر، سه نفر و چهار نفر.
بنابراین جمله شرطیه که :اگر ترسیدید که در مورد یتیمان عدالت را رعایت نکنید پس زنان دیگرى را به ازدواج خود در آورید، به منزله این است که فرموده باشد:اگر از ازدواج با دختران بى پدر کراهت دارید، چون مى ترسید درباره آنان نتوانید عدالت را رعایت کنید، با آنها ازدواج نکنید و زنانى و دختران دیگرى را به عقد خود درآورید)
پس جمله (فانکحوا) در حقیقت در جاى جزاى حقیقى قرار گرفته در جاى (فلا تنکحوهن - پس با دختران بى پدر ازدواج مکنید)واقع شده و جمله (ما طاب لکم..) جمله اى است که با بودن آن دیگر احتیاجى باقى نمى ماند که بفرماید:پس با چگونه زنانى ازدواج کنید .(چون معلوم است وقتى از ازدواج با دختران یتیم کراهت دارند و به ایشان بفرماید پس با هر کس که دلتان مى خواهد ازدواج کنید دیگر احتیاجى باقى نمى ماند به این که آن زنان را توصیف کند که چگونه زنانى باشند (مترجم.
نکته اى که در این تعبیر هست به این که : به جاى این که بفرماید: (فانکحوا من طاب لکم..) فرمود: (ما طاب لکم ) و این بدین خاطر بود که زمینه را براى بیان تعداد همسران فراهم کند. توضیح اینکه اگر فرموده بود: پس با هر کس دلتان مى خواهد ازدواج کنید)، دیگر جا براى گفتن : (یکى، دوتا، سه تا چهارتا) باقى نمى ماند، لذا فرمود:هر چه دلتان مى خواهد ازدواج کنید، یکى، دو تا، سه تا، چهار تا.
نکته دیگر اینکه به جاى اینکه بفرماید: (ان لم تطب لکم الازدواج بالیتامى) فرمود: (ان خفتم الا تقسطوا فى الیتامى و این، از باب به کار بردن سبب در جاى مسبب است و با یک تیر دو هدف زدن خواست بفهماند که علت بى رغبت بودن شما به ازدواج با دختران یتیم چیست و نیز خواست که علت جزا را هم بیان کرده باشد و بفهماند اینکه در جمله جزا گفتیم :
(فانکحوا ما طاب لکم..) براى این است که در سایر زنان ترس از عدم قسط را ندارید.
با توجه به نکات مطرح شده در تفسیر المیزان نکته جدیدی مطرح میشود که خوف از برقراری عدالت ناظر به زنان یتیم است و این بواسطه حساسیت بر روی ایتام است. طرح مسئله آزادی در انتخاب همسر توسط زن اینجا خود را بیشتر مینمایاند که در مورد دخترانی که پدر ندارند و مردی را به همسری انتخاب میکنند آن مرد باید نسبت به رعایت عدالت در مورد چنین فردی بسیار حساس باشد.تاجایی که اگر خوف برقراری عدالت داشت ازدواج با یتیم را راها کرده و از زنان دیگر (غیر یتیم) تا چهار همسر قبول نماید.
تفسیر المیزان سوره نساء
